مقررات ملی ساختمان ایران مبحث پانزدهم آسانسورها و پلکان برقی
این مبحث حداقل ضوابط لازم را برای جانمایی، طراحی تأمین پیش نیازهای نصب بهره برداری ایمن و بهینه از آسانسور پلکان برقی و پیاده رو متحرک وضع مینماید بدین منظور مطالب زیر در این مبحث در نظر گرفته شده است:
الف – ارائه راهکارهای طراحی و انتخاب مناسبترین آسانسور پلکان برقی و پیاده رو متحرک با قابلیت بهره برداری مناسب از لحاظ موقعیت، تعداد، نوع سرعت، ظرفیت و سایر موارد.
ب – ارائه مقررات و ضوابط لازم در انتخاب و جانمایی (محل) و (تعداد)، آسانسور، پلکان برقی و پیاده رو متحرک.
پ– ارائه ضوابط مربوط به بالا بردن کیفیت اجرا و بهره برداری.
تبصره: جانمایی، طراحی، محاسبه تأمین پیش نیازهای، نصب ،اجرا بهره برداری و نگهداری از آسانسورها، پلکانهای برقی و پیاده روهای متحرک باید طبق مقررات این مبحث انجام گیرد و این امر نافی نوآوری ابتکار و فن آوری جدید نخواهد بود مگر آنکه با اهداف مقررات شامل، ایمنی، بهداشت آسایش و صرفه اقتصادی مغایرت داشته باشد.
۱-۱-۱۵ حدود و دامنه کاربرد
۱-۱-۱-۱۵ این مبحث کلیه ضوابط مربوط به انتخاب ،موقعیت، جانمایی، تعیین تعداد، نوع، طراحی ضوابط تأمین پیش نیازهای، نصب اجرای محل نصب چگونگی لحاظ نمودن نیروهای وارده، مشخصات فنی حفاظتها، ایمنی نظارت عمومی بر ، نصب آزمایش و تحویل انواع آسانسور، پلکان برقی و پیاده رو متحرک ذکر شده در بند ۱۵-۱-۱-۲ را شامل می شود.
بیشتر بدانیم : فرهنگ لغت تخصصی آسانسور
۲-۱-۱-۱۵ انواع و کاربرد آسانسور پلکان برقی و پیاده رو متحرک موضوع این مبحث عبارتند از:
الف – آسانسورهای کششی جهت حمل بار ، مسافر ، تخت بیمار یا برانکارد و اتومبیل.
ب- آسانسورهای هیدرولیکی جهت حمل بار، مسافر ، تخت بیمار یا برانکارد و اتومبیل.
پ– آسانسورهای کششی و یا هیدرولیکی نماباز، پانوراما و مسافربر.
ت– انواع پلکان برقی با پله های فلزی با زاویه شیب تا ۳۵ درجه .
ت– پیاده روهای متحرک با پله های فلزی یا تسمه ای.
۳-۱-۱-۱۵ دستگاه ها و بالابرهای زیر مشمول مقررات این مبحث نمی باشند و ضوابط مربوط به ساخت و به کارگیری این دستگاه ها باید طبق استانداردهای معتبر بین المللی صورت گیرد.
الف – بالابرهای ساختمانی نظیر وینچ های بالابر جرثقیل برجی (تاورکرین) و غیره.
ب– بالابرهایی که در خارج ساختمانها کاربرد دارند، و کلیه دستگاه های بالابر که به عنوان معبر دائمی ساختمان تلقی نمی شوند، نظیر بالابرهای دنده شانه ای که هنگام اجرای ساختمان برای انتقال مصالح و غیره به کار گرفته می شوند.
پ – بالابرهای ضربدری یا قیچی (عموماً با کاربرد صنعتی).
ت – آسانسورهای سرویس خاص (کتاب بَر، غذابَر و ….) .
ث – سکوهای بالابر صندلی چرخدار و معلول بر با حرکت قائم و یا مایل.
ج – پارکینگهای طبقاتی و بالابرهای مکانیزه خودروبر که عملکردی شبیه به آسانسور دارند.
چ – نوار نقاله های باربر.
۴-۱-۱-۱۵ مقررات این مبحث از تاریخ ابلاغ آن قابل اجرا و الزامی بوده و کلیه طراحان، مهندسان، مجریان، مالکان و مراجع کنترل و بازرسی موظف به رعایت مقررات مربوطه و حداقل های مندرج در این مبحث می باشند.
۵-۱-۱-۱۵ رعایت این مبحث برای کلیه ساختمان هایی که فرآیند اخذ پروانه ساختمان آنها تا تاریخ ابلاغ این مقررات آغاز نشده است، الزامی می باشد.
۶-۱-۱-۱۵ در صورت ایجاد هرگونه تغییر اساسی در ساختمان که منجر به توسعه سطح افزایش تعداد طبقات تغییر کاربری و یا تغییر محل آسانسورها گردد، لازم است در شرایط جدید محاسبات با در نظر گرفتن کلیه مقررات این مبحث تکرار گردد.
۷-۱-۱-۱۵ تغییرات اساسی در آسانسور که منجر به تغییر محل، ظرفیت و یا سرعت آسانسور گردد باید با رعایت مقررات این مبحث انجام گیرد.
۸-۱-۱-۱۵ کلیه اسناد، مدارک فنی و نقشه های ساختمانی شامل جزییات کامل موقعیت، اطلاعات و مشخصات فنی آسانسور پلکان برقی یا پیاده رو متحرک باید در اختیار کارفرما یا بهره بردار یا هر دو قرار گیرد تا ضمن نگهداری از آنها برای تأیید مسئول امور ساختمان در شهرداری یا هر مقام قانونی دیگر ارائه گردد.
۹-۱-۱-۱۵ ایجاد هر گونه تغییر پس از تحویل آسانسور باید در نقشه ها اعمال و مدارک نگهداری شده بر اساس آن به روز شوند.
۱۰-۱-۱-۱۵ در صورتیکه ضوابط و مقررات مندرج در این مبحث با ضوابط مندرج در سایر مباحث تفاوت داشته باشد لازم است ضابطه ای که محدودیت بیشتری در راستای تامین ایمنی ایجاد نماید ملاک عمل قرار گیرد.
۱۱-۱-۱-۱۵ آسانسور، پلکان برقی یا پیاده رو متحرک باید دارای شناسنامه فنی و اطلاعاتی بوده و فروشنده این اطلاعات را به همراه تجهیزات تحویل بهره بردار یا مراجع قانونی دیگر نماید با استناد به این مدارک، بازرسی، تحویل گیری و یا هرگونه اقدام قانونی بعدی صورت خواهد پذیرفت.
۱۲-۱-۱-۱۵ لوازم، تجهیزات و سیستمهای ایمنی کلیه آسانسورها، پلکان برقی و پیاده روهای متحرک باید مطابق با استانداردهای ملی مربوطه و یا استانداردهای معتبر بین المللی باشند.
۲-۱-۱۵ تعاریف
آسانسور: وسیله ای است متشکل از کابین، معمولاً وزنه تعادل و اجزای دیگر که با روشهای مختلف مسافر ، بار یا هر دو را در مسیر بین طبقات ساختمان جابه جا می کند.
آسانسور کششی: آسانسوری است که حرکت آن بر اثر ایجاد نیروی اصطکاک بین سیم بکسل و شیار فلکه کشش، به هنگام چرخش آن توسط سیستم محرکه به وجود می آید.
آسانسور هیدرولیکی: در این نوع آسانسور سیلندر و پیستون هیدرولیکی عامل حرکت کابین بوده و ممکن است دارای وزنه تعادل نیز باشد.
بالاسری: فاصله قائم بين كف بالاترین محل توقف کابین تا زیر سقف چاه آسانسور را بالاسری گویند.
پلکان: برقی وسیله ای است که در مسیر حرکت افراد پیاده جهت بالا یا پایین بردن آنها در دو طبقه غیرهم سطح به کار میرود و به وسیله پله که توسط نیروی محرکه برقی به حرکت درآورده می شود سبب جابه جایی افراد میگردد. این وسیله در اماکن عمومی نظیر فرودگاهها، مترو، پایانه ها، ساختمانهای تجاری، فروشگاه های بزرگ و… به کار می رود.
پیاده رو متحرک: پیاده رو متحرک وسیله ای جهت انتقال افراد در سطوح همتراز یا سطوح با اختلاف ارتفاع کم می باشند، به انواعی از آن که با سطح افق زاویه دارد رمپ برقی نیز میگویند.
پله: به قسمتی از پلکان برقی یا پیاده رو متحرک گفته می شود که افراد روی آن می ایستند. معمولاً جنس آنها از آلومینیوم با سطح شیاردار در جهت حرکت است.
تابلو کنترل آسانسور: مجموعه ای شامل مدارهای فرمان و قدرت که وظیفه کنترل حرکت کابین و پاسخگویی به احضار را به عهده دارد.
تعمیر کار : فرد یا افراد مجاز و متخصص صاحب صلاحیت که وظیفه سرویس و یا تعمیر آسانسور را به عهده دارند.
تراز طبقه شدن: منظور همتراز شدن کف کابین با کف تمام شده طبقه در محل ورودی به آسانسور است.
چاه: فضایی است که ریل ها و برخی تجهیزات دیگر آسانسور در آن نصب می شوند و کابین و وزنه تعادل در این مکان حرکت می نمایند.
چاهک: فاصله قائم بین کف پایینترین محل توقف تا کف چاه آسانسور به ابعاد چاه آسانسور را چاهک میگویند.
درهای طبقات: درهایی هستند که در محل ورودی طبقات به کابین قرار میگیرند.
درِ کابین : دری است که در ورودی کابین قرار دارد و معمولاً به طور خودکار باز و بسته می شود.
دستگیره : دستگیره (در پلکان برقی یا پیاده رو متحرک)، از جنس لاستیک با الیاف مخصوص می باشد که متحرک بوده و سرعت آن با سرعت حرکت پله یکسان است. افراد هنگام بالا رفتن یا پایین آمدن از آن استفاده می کنند.
ریل های راهنما: اجزای فلزی با مقطع T که برای هدایت کابین یا وزنه تعادل (در صورت وجود) به کار می روند.
زنجیر جبران (سیم بکسل جبران): در ساختمانهای مرتفع وقتی که کابین در بالا و یا پایین ترین طبقه قرار میگیرد مجموع وزن سیم بکسل ها که مقدار قابل ملاحظه ای است به یک سمت فلکه کششی منتقل می شود. برای کنترل وزن متغیر طناب یک سیم بکسل یا زنجیر، از تیر پایین یوک کابین به تیر پایین وزنه تعادل هم وزن سیم بکسل ها متصل می شود تا اضافه وزن به وجود آمده توسط سیم بکسل ها را جبران نماید و به آن طناب، سیم بکسل یا زنجیر جبران می گویند.
زاویه شیب: حداکثر زاویه ای است که پله یا تسمه نسبت به سطح افق میسازد.
سرعت اسمی پلکان برقی (پیاده رو متحرک): سرعت خطی در جهت حرکت پله یا تسمه در هنگامی که باری روی آنها وجود ندارد.
سیستم اضافه بار: در برخی آسانسورها برای جلوگیری از اضافه بار حسگری را به شیوه های مختلف تعبیه میکنند تا هنگام سوار شدن مسافر یا گذاشتن بار، بیش از ظرفیت پیش بینی شده در کابین، ضمن اعلام خبر تا تخلیه بار اضافی از حرکت آسانسور جلوگیری شود.
سیستم ترمز ایمنی (سیستم پاراشوت): سیستم مکانیکی که ترجیحاً در قسمت زیرین یا بالای چهارچوب (یوک) کابین و وزنه تعادل (در صورت لزوم) قرار میگیرد و در مواقع اضطراری با افزایش غیر عادی سرعت، فعال شده و سبب توقف کابین یا وزنه تعادل (به وسیله قفل شدن کابین یا وزنه تعادل به ریل ها) می شود.
سرعت اسمی آسانسور : حداکثر سرعت کابین هنگام حرکت عادی را سرعت اسمی می گویند.
سیستم های فراخوانی آسانسور : نحوه پاسخ به احضار مسافران در آسانسور که با توجه به نوع کاربری ساختمان میتواند متفاوت باشد انتخاب صحیح این سیستم اهمیت زیادی دارد.
سطح مفید کابین: سطحی است که برای ایستادن مسافر و یا گذاشتن بار به کار گرفته می شود و مقدار آن متناسب با ظرفیت بار یا مسافر محاسبه می شود جداول (۱۵-۲-۲-۲-۱ الف و ب).
شیر اطمینان: شیر هیدرولیکی است که برای جلوگیری از سقوط یا افزایش ناگهانی سرعت کابین در آسانسورهای هیدرولیک به کار میرود.
شانه ثابت: قطعه ثابتی در دو انتهای پله می باشد که دارای دندانه های متناسب با شیارهای روی پله یا تسمه می باشد و از ورود اشیای خارجی و پای مسافران به داخل شیار پله جلوگیری می کند.
ضربه گیر (بافر): وسیله ای ارتجاعی است که برای جلوگیری از برخورد کنترل نشده کابین و یا وزنه تعادل به کف چاهک به کار می رود. این وسیله لازم است طوری طراحی و انتخاب گردد که قسمتی از انرژی جنبشی کابین را مستهلک کند. باید توجه داشت که ضربه گیر برای متوقف کردن کابین به هنگام سقوط آزاد آن، طراحی نشده است.
طبقه اصلی ورودی: طبقه ای است که ورود افراد پیاده به ساختمان از آن طریق انجام می شود و معمولاً هم تراز سطح خیابان است چنانچه در ساختمانی دسترسی های اصلی مختلفی به یک آسانسور وجود داشته باشد پایینترین آنها طبقه اصلی محسوب می شود.
طول مسیر حرکت: ارتفاع بین کف پایین ترین طبقه توقف آسانسور تا کف بالاترین طبقه توقف آسانسور، طول مسیر حرکت نامیده می شود.
طبقه بندی ساختمانها از نظر میزان تردد جمعیت
دسته اول: ترافیک سبک بدون داشتن زمان اوج ترافیک شامل کاربری های صنعتی، انبار و مخاطره آمیز .
دسته دوم: ترافیک متوسط بدون داشتن زمان اوج ترافیک شامل کاربری های مسکونی، هتل، خوابگاه و اداری که دارای واحدهای جدا از هم هستند.
دسته سوم: ترافیک سنگین دارای زمان اوج ترافیک شامل کاربریهای آموزشی –تربیتی، اداری- حرفه ای، کسبی –تجاری، تجمعی ( سالن اجتماعات، سینما، تئاتر و …) و آن دسته از کاربری های درمانی -مراقبتی که دارای ترددهای زیاد هستند (مانند بیمارستانها).
دسته چهارم : ترافیک خاص شامل کاربری -درمانی مراقبتی (مانند درمانگاه ها ، کلینیک ها، بازداشتگاه ها و …).
کابین: جزیی از آسانسور است که مسافر، بار یا هر دو را در خود جای میدهد. کابین دارای کف برای ایستادن، دیواره هایی برای حفاظت مسافران یا بار ، سقف و در می باشد.
کابین دو در: کابینی است که دارای دو در می باشد در صورتی که این دو در در دو ضلع رو به رو به یک دیگر باشند کابین دو در رو به رو و در صورتی که در دو ضلع مجاور باشند کابین دو درِ مجاور نامیده می شود.
کلید آتش نشان : کلیدی است که در مواقع ضروری از جمله تخلیه افراد مسن، معلول و غیره. توسط آتش نشان فعال شده و کنترل آسانسور فقط توسط آن (راهبر داخل کابین) صورت می گیرد.
کنترل کننده مکانیکی سرعت (گاورنر) : وسیله ای مکانیکی است که از طریق سیم بکسل یا زنجیر به سیستم ترمز ایمنی (پاراشوت) کابین یا وزنه تعادل (در صورت وجود) متصل بوده تا در موقع افزایش سرعت بیش از حد کابین قفل شده و ضمن فرمان قطع برق موتور آسانسور، سیستم ترمز ایمنی را فعال نماید.
موتورخانه: فضایی است که موتور گیربکس یا سیستم محرکه آسانسور، تابلو کنترل و غیره را در خود جای میدهد.
نگهدارنده ریل ها: رابطی است که ریلها را به سازه و دیواره چاه آسانسور متصل میکند و برای اتصال آن ، از بست مخصوص و پیچ و مهره استفاده می شود.
وزنه تعادل: وزنه یا ترکیبی از وزنه ها است که برای متعادل کردن وزن کابین و بخشی از ظرفیت آسانسور به کار می رود.
یوک کابین: قاب نگهدارنده ای است که کف کابین، ترمزهای ایمنی کفشک ها و سیم بکسل ها به آن متصل می شوند.
بیشتر بدانیم: صفر تا صد دوره آموزش نصب آسانسور
